Koniec pewnej epoki w Bieszczadach,
początek nowej historii w Radoszycach

Jesień 2024 roku przyniosła zamknięcie ostatniego największego wypału węgla drzewnego w Bieszczadach na Szczerbanówce, gdzie jeszcze niedawno pracował śp. Zbyszek Balcerzak. Wypał, będący dziełem Pana Stanisława Kozła, funkcjonował nieprzerwanie od lat 90., wpisując się w tradycję, historię i krajobraz Bieszczadów oraz Beskidu Niskiego. Niestety, ekonomia nieubłaganie zakończyła tę wieloletnią działalność, pozostawiając w sercach smolarzy i miłośników wypałów wielki sentyment.😌 Nie mogliśmy pozwolić, aby ten ważny fragment dziedzictwa kulturowego przepadł bez śladu. Dzięki współpracy z właścicielem firmy Grilex oraz determinacji, pozyskaliśmy niezwykłe eksponaty, które wzbogacą nasze ekomuzeum w Radoszycach.☺️ Uratowaliśmy m.in. 7 retort, piec do pirolizy, baraki smolarzy, magazyny oraz narzędzia, na których pracowano od 1993 roku w Barwinku, Smereku, Balnicy, Woli Michowej, Maniowie i ostatecznie na Szczerbanówce. 🙆

W czasach świetności bazy wypałowe firmy Grilex posiadały 70 czynnych retort przetwarzając rocznie 20 tys m3 drewna głownie bukowego i produkując 500 ton węgla drzewnego miesięcznie.😲😳 Wypał na Szczerbanówce na zawsze pozostanie wyjątkowe – było inspiracją do stworzenia niezapomnianych odcinków 🌳🌳🌳"Drwali i innych opowieści Bieszczadu" 🌳🌳🌳z udziałem min. Zbyszka, Kropka i Marcina. Dzięki sentymentowi właściciela wypału udało się ocalić tę spuściznę jako eksponat, który w przyszłości planujemy ożywić. Chcemy, by odwiedzający mogli doświadczyć tej unikatowej techniki i poznać historię, która była jednym z filarów bieszczadzkiej tożsamości. Mamy nadzieję, że nasze ekomuzeum stanie się "czarną perełką" Bieszczadów🙂 – miejscem, gdzie tradycja, historia i pasja spotykają się, tworząc coś naprawdę wyjątkowego, a czego próżno szukać już w bieszczadzkich lasach.🌲🌲🌲🌳🌳🌳 Zapraszamy do odwiedzin i wspólnego odkrywania tej pięknej historii wspólnie z Marcinem „Młodym” i Bartoszem od maja 2025 ! ❤️🌲 Dziękujemy serdecznie Panu Tomaszowi Seidler-Kumorowi za dokumentację zdjęciową z demontażu oraz transportu sprzętów.💪💪💪

13

DZIĘKUJEMY ZA SEZON 2024 !!!

Szanowni Goście i Turyści, Serdecznie dziękujemy Wam za tak liczne odwiedzenie naszego Ekomuzeum Na Wypale w tym sezonie. Wasza obecność jest dla nas niezmiernie ważna i pozwala nam realizować nasz cel – zachowanie dziedzictwa naszego regionu oraz pokazanie jego wyjątkowego charakteru.🙂 Tworzymy to miejsce z pasją, abyście mogli poczuć magię lokalnych tradycji i zjawisk, które często giną w zapomnieniu. Zapraszamy Was do ponownego odwiedzenia nas w przyszłym sezonie. Czekamy na Was z nowymi atrakcjami i inspiracjami! Z pozdrowieniami, Marzena, Paweł, Milena i Bartosz

13

Mielerze

Stalowych retort nikomu chyba przedstawiać nie trzeba, nie wszyscy jednak wiedzą, że zanim te wielkie piece znalazły się na wypałach, węgiel drzewny wypalano w mielerzach. Stosy drewna układano w kształcie kopców które następnie okrywano ziemią. Analogicznie jak w przypadku retort, węgiel powstawał w wyniku spalania drewna przy kontrolowanym, niewielkim dopływie powietrza gdzie zachodził proces suchej destylacji. Budowę mielerza rozpoczynano od postawienia „duszy”, czyli słupka obok którego stawiano trzy żerdzie związane u góry. Duszę obkładano suchymi gałązkami a dookoła układano drewno właściwe tak, by całość tworzyła kopułę.

Następnie układano tzw. „oponę”, powłokę z darni i mchu a całość przysypywano ziemią lub gliną by jeszcze bardziej uszczelnić konstrukcję, zostawiając tylko kilka otworów by ogień mógł rozpocząć proces spalania. Po podpaleniu mielerza węglarze musieli czuwać dzień i noc odpowiednio regulując dostęp powietrza poprzez zasypywanie lub przebijanie otworów w „oponie”. Mielerz pracował kilka dni lub nawet tygodni w zależności od rodzaju wykorzystanego drewna i jego ilości. Miejsce po wypaleniu nazywano „mielerzyskiem”. Coraz trudniej spotkać w lasach retorty, znalezienie pozostałości po mielerzu jest już niemożliwe, dlatego jako Ekomuzeum Węgla Drzewnego postanowiliśmy także to wspomnienie z przeszłości ponownie przywołać do współczesnych czasów. W ostatni weekend czerwca na otwarcie Święta Dymu podpalony został wcześniej przygotowany mielerz a „mielerzysko” wciąż można jeszcze u nas zobaczyć. Obok natomiast został ułożony mielerz pokazowy prezentujący poszczególne warstwy.

13

Co nowego Na Wypale?

Święto Dymu które odbyło się w Radoszycach w czerwcu pozostawiło po sobie wyraźne ślady wzbogacając naszą kolekcję o kolejne ciekawe elementy. Wchodząc na wypał tuż przy zejściu z kładki stanęła Kapliczka Św. Tybalda z Province – patrona smolarzy i kawalerów. Postać wykonana przez miejscowego rzeźbiarza usadowiona pośród kwiatów i ziół charakterystycznych dla naszego regionu prezentuje się wprost fenomenalnie. Kilka kroków dalej, kiedy już jesteśmy przy barze wystarczy obrócić się za siebie, by zobaczyć mural autorstwa Arkadiusza Andrejkowa przedstawiający Zbyszka Balcerzaka - smolarza, który jeszcze w poprzednim sezonie wypalał węgiel w Radoszycach. Dziś Zbyszek dogląda retorty z góry a my cieszymy się, że też możemy mieć na niego oko. Jeśli ktoś jeszcze nie widział, serdecznie zapraszamy

13

Święto Dymu - podsumowanie

Za nami pierwsza tak duża impreza i chyba możemy z cały przekonaniem powiedzieć, że bardzo udana! "Święto Dymu" okazało się sukcesem co najlepiej obrazuje ilość osób jaka przez te 3 dni pojawiła się "Na Wypale". Cieszymy się, że byliście z nami. Poniżej fotorelacja z tego ważnego dla nas wydarzenia. Autorem tych wspaniałych zdjęć jest Piotr Madziarz, któremu z tego miejsca serdecznie dziękujemy. P.S. Przypominamy, że choć "Święto Dymu" za nami, my pracujemy dla was od wtorku do niedzieli i czekamy na wasze odwiedziny. Oprócz stałej ekspozycji, można zobaczyć pozostałości po wypalonym w ostatni weekend czerwca mielerzu.

13

Archeologia Doświadczalna

Święto dymu w Radoszycach zbliża się wielkimi krokami. Przygotowaliśmy dla was z tej okazji mnóstwo atrakcji m.in. pokaz archeologii doświadczalnej. Będzie to prawdziwa podróż w czasie, a przeniesie nas ona aż do średniowiecza. Będzie to niepowtarzalna okazja, by przekonać się, jak niegdyś niecono ogień i jak pracowali kowale. Zobaczycie prace z żelazem i szkłem, będzie nawet możliwość skosztowania średniowiecznej kuchni. Koniecznie zarezerwujcie sobie ostatni weekend czerwca, widzimy się „Na Wypale” !

13

Święto Dymu

W tym roku szykujemy dla was coś wyjątkowego. W ostatni weekend czerwca „Na Wypale” odbędzie się „Święto Dymu”. Wydarzenie potrwa trzy dni, podczas których przeniesiemy się w czasie do początków historii węgla drzewnego. Rozpoczniemy w piątek podpaleniem mielerza - to prawdopodobnie jedyna okazja zobaczyć jak kilkadziesiąt lat temu wypalano węgiel w Bieszczadach, zanim jeszcze wprowadzono do użytku stalowe retorty. Ponadto na własne oczy będziecie mogli zobaczyć jak niegdyś wyglądało kowalstwo, poznacie średniowieczne techniki niecenia ognia a nawet będzie możliwość spróbowania wyjątkowych potraw – wyjątkowych bo przyrządzonych w średniowiecznej kuchni .

To będą 3 dni pełne wrażeń. Będą liczne pokazy, warsztaty, muzyka na żywo pyszne jedzenie i wiele więcej. Jesteśmy pewni, że każdy znajdzie coś dla siebie. Zapraszamy do Radoszyc !

76

Żegnaj Przyjacielu…

W poniedziałkowy poranek napłynęły do nas bardzo smutne informacje, nie żyje Zbigniew Balcerzak. A już za kilka dni mieliśmy rozpocząć kolejny wspólny sezon „Na Wypale”… Nikt z nas nie może sobie dzisiaj znaleźć miejsca. Nie usłyszymy już twoich opowieści, nie zaśmiejemy się z Twoich żartów…

Balcerek – bo tak nazywali go przyjaciele, niemal całe swoje życie spędził na bieszczadzkich bazach wypałowych. W Bieszczady przyjechał jako młody chłopak, choć początki nie były łatwe, odnalazł w tym miejscu swój dom, swoje miejsce na ziemi. Był wyjątkowym człowiekiem, jego historie i anegdoty zostaną z nami na zawsze. Występując w „Przystanku Bieszczady” i „Drwale i inne opowieści z Bieszczad” zaskarbił sobie serca rzeszy fanów, którzy licznie odwiedzali go w Radoszycach.

Żył tak jak chciał, z Kropkiem wśród dymu retort. Choć sam zawsze powtarzał, że to nie łatwa praca i z cała pewnością nie zawód dla każdego to on odnalazł się w tym znakomicie. Wypalacz z krwi i kości. Twardy facet. Dobry człowiek.

Do zobaczenia tam górze Przyjacielu.

36

RUSZAMY 23 KWIETNIA

Myśląc - główne atrakcje w Bieszczadach – pierwsze co przychodzi na myśl to Zapora w Solinie, Połoniny czy kolejka bieszczadzka. Mamy nadzieje, że już niedługo w tej kategorii znajdzie sie także pokazowy wypał węgla w Radoszycach. Powoli zaczynamy przygotowywać się do sezonu. Po zimie mamy dużo pracy, trzeba uprzątnąć teren i przygotować zaplecze gastronomiczne. Nadchodzące lato będzie dla nas wyjątkowe pod wieloma względami. Przygotowaliśmy dużo niespodzienek, dlatego konieczne zarezerwujcie sobie czas by móc nas odwiedzić – na pewno nie pożałujecie . Będą nowe atrakcje i ciekawe wydarzenia na których nie może was zabraknąć, zwłaszcza jeśli szukacie prawdziwie dzikich miejsc z dala od tłumu turystów, które przyciągają główne atrakcje w Bieszczadach. Pokazowy wypał węgla w Radoszycach to miejsce surowe, klimatyczne i przede wszystkim prawdziwe i chcielibyśmy, by takie pozostało. Startujemy w ostatni weekend kwietnia i już teraz zachęcamy do rezerwacji miejsc dla wycieczek zorganizowanych, kalendarz powoli się zapełnia.

36

DO ZOBACZENIA W 2024

Koniec października oznacza dla nas koniec sezonu. Oficjalnie w miniony weekend dolinę po raz ostatni w tym roku otulił dym z retort. Na kolejny taki dzień przyjdzie nam czekać aż do maja. Nasz pierwszy sezon kończymy z łezką w oku ale i niekrytą satysfakcją. To był naprawdę piękny czas podczas którego poznaliśmy wspaniałych ludzi. Oprócz wycieczek i imprez integracyjnych gościliśmy niezwykle pozytywnych chłopaków z wieczoru kawalerskiego, świeżo upieczonych małżonków na sesji ślubnej czy kilka ekip telewizyjnych z różnych stacji. Jak widać „Na wypale” to miejsce wielozadaniowe. Ale to co cieszy najbardziej to pozytywny feedback jaki od was otrzymaliśmy. To dla nas najlepsza nagroda za trud włożony w organizację i prowadzenie tego miejsca.

Puki co, nadszedł czas podsumowań, przemyśleń i odpoczynku żebyśmy w przyszłym roku znów mogli was gościć „Na Wypale”.

Do zobaczenia w 2024!

90

SEZON POWOLI DOBIEGA KOŃCA

W Bieszczadach coraz śmielej przepycha się jesień, a my powoli kończymy sezon „Na Wypale”. Jeśli chcielibyście jeszcze pospacerować wśród dymu retort, posłuchać opowieści naszego przewodnika czy spotkać się z Panem Zbyszkiem to już ostatni moment. To także ostatnia szansa na skosztowanie naszych wschodnich pyszności z grillowana karkówką na czele. Mamy nadzieję, że pogoda dopiszę i będziemy was mogli jeszcze w tym roku ugościć, nie mniej jednak 29 października po raz ostatni w tym sezonie dolinę Radoszyc zasnuje dym.

Przypominamy, że jeszcze w październiku jesteśmy otwarci w każdy weekend od piątku do niedzieli. Istnieje również możliwość udostępnienia muzeum w tygodniu – grupy zorganizowane po wcześniejszej rezerwacji.

0

„Na Wypale” medialnie…

„Na Wypale” dzieje się coraz więcej, najpierw gościliśmy ekipę Polsat Play która kręciła kolejny odcinek „Drwali” a tydzień później odwiedziła nas Telewizja Polska. W roli głównej znów nie kto inny jak Pan Zbyszek, który tym razem z Panem Edwardem Marszałkiem opowiadał o procesie wypału drewna. Efekty całodziennej pracy już niedługo będzie można obejrzeć w TVP Historia w cyklu „Ginące Zawody”.

0

Pokaz diaporamy

Zapraszamy na wyjątkowe wydarzenie, które odbędzie się 23 września w Radoszycach. Projekcja zdjęć Pawła Malarczyka pod gołym niebem w towarzystwie klimatycznej muzyki i dymiących retort. Plenerowa galeria zdjęć będzie dostępna dla zwiedzających od godziny 10.00, pokaz diaporamy od godziny 18.00. Serdecznie zapraszamy wszystkich zainteresowanych - wstęp wolny

Organizacja imprez

Jeśli marzy Ci się impreza inna niż wszystkie zgłoś się do nas! Zorganizujemy dla Ciebie niezapomniane spotkanie integracyjne, urodziny czy wieczór kawalerski. Oprócz zobaczenia eksponatów możęsz się u nas nieźle ubrudzić, jeśli tylko masz ochotę popróbowac trudów pracy prawdziwego wypalacza węgla drzewnego. W ofercie także dania z grilla z dodatkami jakich prawdopodobnie nigdy wcześniej nie próbowaliście, a wszystko to w iście bieszczadzkim klimacie. Cena zależna od ilości uczestników.

Zmiana godzin otwarcia

Od września zmianie ulegają godziny otwarcia muzeum. Do końca października otwarte będzie w weekendy od godziny 10.00 do 18.00, w tych samych godzinach funkcjonowac będzie grill bar dlatego gorąco zapraszamy do spróbowania naszych specjałów kto jeszcze nie miał okazji. Nadal pozostaje możliwość udostępnienia Ekomuzeum w tygodniu - zapraszamy grupy minimum 10 osób, po wcześniejszym kontakcie, najlepiej z kilkudniowym wyprzedzeniem. Chęć wizyty należy zgłaszać wysyłając maila na adres nawypale@gmail.com. W razie jakichkolwiek pytań zapraszamy do kontaktu.

Oferta dla szkół

Drodzy Nauczyciele i Uczniowie, Serdecznie zapraszamy do fascynującej podróży przez historię i dziedzictwo wypalania węgla drzewnego w Bieszczadach. Zabierzemy was na żywą lekcję historii, która pozwoli wam zgłębić tajniki ginącego zawodu smolarza.
OFERTA ZAWIERA:
Edukacyjne zwiedzanie Ekomuzeum - Lekcje poprowadzi przewodnik, który z pasją wprowadzi was w historie tej niegdyś charakterystycznej dla Bieszczad profesji. Pokaże eksponaty, opowie ciekawostki i odpowie na wasze pytania.

Zakończony spektakl ognia

14 sierpnia Na Wypale odbył się spektakl o ogniu. Były opowieści, muzyka i przede wszystkim ogromne ognisko wokół którego skupili się widzowie. Wydarzeniu towarzyszyła niesamowita, wręcz magiczna atmosfera, całość dopełniało pięknie gwieździste niebo. W roli głównej wystąpił Bartosz, który na co dzień oprowadza Was po Ekomuzeum. Ci którzy mieli okazje go posłuchać wiedzą, że na opowieściach zna się jak mało kto :). O efekty dźwiękowe zadbali między innymi Piotr, Bartek, Miłka, Asia, Darek… i inni.

O paleniu ognia i innych najważniejszych sprawach

Na Wypale, Ekomuzeum węgla drzewnego w Radoszycach zaprasza na spektakl O PALENIU OGNIA I INNYCH NAJWAŻNIEJSZYCH SPRAWACH Trio na Ognisko Opowieść i Muzykę Poniedziałek 14.08.2023 Radoszyce (przed wsią od strony Komańczy) O spektaklu: Wyjątkowy spektakl z ogniem w centrum. Krajobrazy z płonących kłód, pieśni indiańskie i polskie, ciekawe instrumenty. Opowieści z różnych stron świata z ogniem, o ogniu i wokół ognia Trochę wykład, trochę rytuał. O żywiole z różnych perspektyw, o sztuce palenia ognisk i małej dziewczynce, co zmieniła świat. Bartosz Ignacy Wrona - opowieść Piotr Magdziarz - ogień Bartosz Luz -  muzyka

Karpackie Koryto

Masz ochotę na grillowane specjały? W tygodniu serwujemy pyszne kiełbaski, z kolei na weekend zjesz u nas wyjątkowe przysmaki charakterystyczne dla kuchni wschodniej. W ofercie szaszłyki z karkówki podawane z warzywami

w formie w jakiej prawdopodobnie nigdy wcześniej ich nie jadłeś. Niezależnie od dnia tygodnia zapraszamy na wyjątkowe bieszczadzkie piwo ze smolarzami. Pomimo że Grill Bar ma charakter „pod chmurką” przygotowaliśmy również namioty dzięki czemu uczty nie przerwie nawet deszcz.

Otwarcie Ekomuzeum

18 lipca miało miejsce oficjalne otwarcie, na którym gościliśmy min. przedstawicieli Powiatu Sanockiego, Gminy Komańcza, Lasów Państwowych, lokalne stowarzyszenia, przewodników PTTK i Karpaty oraz wiele innych osób. Dziękujemy wszystkim którzy byli z nami w tym ważnym dla nas dniu. Pogoda dopisała a nasi pracownicy stanęli na wysokości zadania, mamy nadzieje że nikt nie wyszedł od nas niezadowolony

Teraz już oficjalnie możemy poinformować, że „Na Wypale” leci dym z retort. Nasze Ekomuzeum czeka na kolejnych gości, zapraszamy was codziennie - w dni powszednie zaczynamy od godziny 12.00, w weekendy od 10.00. Czeka tu na was Pan Zbyszek, Piotr i Bartosz którzy chętnie opowiadają o tym wymagającym zawodzie. Kopcące retorty, zabytkowy pojazd, galeria zdjęć i inne eksponaty do zobaczenia tylko „Na Wypale”

Ekomuzeum

Ekomuzeum to nie tylko pokazowy wypał węgla. Na terenie obiektu powstaje Grill Bar – „Karpackie Koryto” gdzie będziemy serwować nieznane w Polsce dania kuchni wschodniej. Mamy nadzieję, że tak samo jak my zakochacie się w tych smakach. A tuż obok, dla amatorów biwakowania powstanie pole namiotowe „Pod Kopką”. Jeśli marzy wam się odpoczynek w otoczeniu dzikiej przyrody z przepięknymi widokami, w ciszy i spokoju nasłuchując szumu strumienia to nasze pole biwakowe będzie do tego idealnym miejscem.

Pan Zbyszek Balcerzak

Na wypał dojechał Pan Zbyszek Balcerzak – niewątpliwy mistrz w swoim fachu, od wielu lat pracujący przy wypale. Możecie kojarzyć go z serialu dokumentalnego „Przystanek Bieszczady”. Jak zawsze nierozłączny ze swoim przyjacielem na czterech łapach – Łatkiem. Od teraz obaj będą częścią naszego Ekomuzeum z czego bardzo się cieszymy. Witamy „Na Wypale”

Budowa naszego Ekomuzeum

Trwają intensywne prace nad budową naszego Ekomuzeum. Zwozimy i układamy stosy różnych gatunków drzew, budujemy, remontujemy, urządzamy. Teren powoli nabiera kształtu a kolejne ekspozycje zajmują swoje miejsca. Przed nami ogrom pracy ale jesteśmy pełni optymizmu i z zapałem dopinamy każdy szczegół. Już niedługo będziemy mogli zaprosić was do tej zupełnie nowej atrakcji w Bieszczadach. Będziecie mogli przyjrzeć się z bliska ciężkiej pracy smolarzy i poznać proces wypału węgla drzewnego a po zwiedzaniu skosztujecie specjałów kuchni wschodniej. Już nie możemy doczekać się efektu końcowego!